Walpurgisnacht

Walpurgisnacht

Βαλπουργία νύχτα: 

Ο χορός των μαγισσών την παραμονή της 1ης Μαΐου

Ο διαφορετικός εορτασμός της Πρωτομαγιάς στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη

Βαλπουργία νύχτα: Η λαογραφική εκδήλωση που συνδέεται με τις μάγισσες και τον ερχομό της άνοιξης

Η Πρωτομαγιά συνήθως μας θυμίζει τους αγώνες των εργατών, που εξεγέρθηκαν στο Σικάγο, τον Μάιο του 1886, για να διεκδικήσουν την οκτάωρη εργασία και καλύτερες γενικά συνθήκες, πράγματα που ισχύουν, λίγο ή πολύ, ακόμα και σήμερα στον εργασιακό τομέα.

 Όσον αφορά τα έθιμα, στην Ελλάδα και τη Μεσόγειο γενικότερα έχουμε το μαγιάτικο στεφάνι, το οποίο φτιάχνεται συνήθως με αγριολούλουδα, μαργαρίτες και παπαρούνες και το κρεμάμε στην εξώπορτα του σπιτιού. 

Το έθιμο αυτό σχετίζεται με τον αρχαίο εορτασμό των Ανθεστηρίων και τον μύθο της Περσεφόνης, που την άνοιξη επιστρέφει από τον Κάτω Κόσμο για να ξανα ανταμώσει με την μητέρα της και θεά της γονιμότητας και της γεωργίας, την Δήμητρα.

 Στην κεντρική Ευρώπη, κατά τον Μεσαίωνα, η Πρωτομαγιά και ιδιαίτερα η παραμονή της (30 Απριλίου) είχαν τελείως διαφορετικό συμβολισμό.

Η Βαλπουργία ή Βαλπουργιανή νύχτα (δάνειο από την γερμανική λέξη «Walpurgisnacht»), δηλαδή η νύχτα πριν την 1 η Μαΐου, που πήρε το όνομά της από την Αγγλίδα ιεραπόστολο Αγία Βαλπουργία, σχετίστηκε με την μαγεία και τις μάγισσες. Καθώς όλα τα τοπικά παγανιστικά στοιχεία πήραν δαιμονική χροιά με τον θρησκευτικό φανατισμό που επικράτησε κατά τον Μεσαίωνα, ο θρύλος έλεγε πως εκείνη τη νύχτα, που ονομάστηκε και «Hexennacht» (Νύχτα των μαγισσών) οι μάγισσες —που ήταν τόσο γυναίκες, όσο και άνδρες, παρά το γεγονός ότι έχει επικρατήσει το θηλυκό γραμματικό γένος— μαζεύονταν σε ξέφωτα στο δάσος και έκαναν όργια ή θυσίαζαν μωρά, αν και οι μαρτυρίες αυτές προέρχονται από μάλλον αναξιόπιστες πηγές.

 Υποτίθεται, επίσης, πως οι μάγισσες αλείφονταν με μια ουσία και πετάγανε επάνω σε σκουπόξυλα ως την κορυφή του όρους Μπρόκεν, στη Γερμανία, για να χορέψουν έναν κυκλικό χορό, παρουσία του Διαβόλου, που οι περιγραφές τον ήθελαν να μοιάζει στην όψη με τον τραγόμορφο Πάνα.

 Άλλα σημεία «συνάντησης» υποτίθεται πως ήταν το Φαλακρό Όρος κοντά στο Κίεβο, το Blåkulla στη Σουηδία και το Puy-de-Dôme στη Γαλλία.

Ο Γάλλος ιστορικός Ζιλ Μισλέ ασχολήθηκε με τον θρύλο των μαγισσών στο έργο του «Η μάγισσα» (1862) (μτφρ. Έφη κορομηλά, εκδ. ΜΙΕΤ), παραθέτοντας για πρώτη φορά επιχειρήματα υπέρ των «μαγισσών» και κατηγορώντας τον οπισθοδρομικό, μελαγχολικό και πληκτικό Μεσαίωνα για την δημιουργία αυτών των υπερφυσικών όντων και φαινομένων.

Η βωβή ταινία-δοκίμιο του Δανού σκηνοθέτη, Μπέντζαμιν Κρίστενσεν, «Häxan» (1922), περιγράφει την ίδια αυτή θρησκευτική «υστερία», που οδήγησε στην εκτέλεση εκατοντάδων ανθρώπων, προσπαθώντας να αναπαραστήσει τις δεισιδαιμονίες και τον διαβόητο «Σάββατο των Μαγισσών» με ηθοποιούς, σκηνικά και οπτικά εφέ.

Στην Ελλάδα, ίσως λόγω της αρχαίας ιστορίας μας, δεν φαίνεται να έλαβαν χώρα οι ίδιοι διωγμοί ενάντια στους τηρητές της παλιάς θρησκείας. Οπωσδήποτε, όμως, όσοι κράτησαν τις παλιές παραδόσεις σιγά-σιγά περιθωριοποιήθηκαν κοινωνικά και οι δοξασίες τους κατηγορήθηκαν από την Εκκλησία ως λατρεία του Διαβόλου. 

Το βιβλίο του Χρυσόστομου Τσαπραΐλη, «Παγανιστικές δοξασίες της θεσσαλικής επαρχίας» (εκδ. Αντίποδες), που έχει τόσο στοιχεία ανθρωπολογίας, όσο και στοιχεία λογοτεχνίας τρόμου, μιλάει για μερικές από αυτές τις παραδόσεις και δοξασίες που επιβίωσαν μέσα στους αιώνες.